Tái chế rác thải: Chìa khóa cho tiêu dùng bền vững

Mỗi ngày, cả nước thải ra hàng chục nghìn tấn rác sinh hoạt. Phần lớn lượng rác này vẫn được xử lý bằng hình thức chôn lấp, gây lãng phí và áp lực lên môi trường. Tuy nhiên, khi được phân loại đúng cách, giấy, nhựa, kim loại hay thủy tinh lại trở thành nguồn nguyên liệu tái chế vô cùng giá trị.

Khi được phân loại đúng cách, rác thải trở thành nguồn nguyên liệu tái chế giá trị. Ảnh: Báo Chính phủ

Nhiều nghiên cứu quốc tế chỉ ra rằng việc phân loại ngay tại hộ gia đình có thể giúp giảm đáng kể khối lượng rác cần chôn lấp, đồng thời tiết kiệm chi phí thu gom và xử lý. Các mô hình thí điểm tại Hà Nội, TP.Hồ Chí Minh hay Đà Nẵng cho thấy, chỉ cần người dân thay đổi thói quen, chất lượng rác đầu vào cho các nhà máy tái chế sẽ được cải thiện rõ rệt, góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất.

Song hành với đó là sự dịch chuyển trong hành vi tiêu dùng. Người dân ngày càng sẵn sàng lựa chọn sản phẩm thân thiện môi trường như túi sinh học, giấy tái chế hay thời trang làm từ nhựa PET. Xu hướng này không chỉ giảm áp lực rác thải mà còn tạo đầu ra ổn định, giúp doanh nghiệp mạnh dạn đầu tư vào công nghệ tái chế.

Không chỉ là câu chuyện môi trường, tái chế còn mang lại giá trị kinh tế đáng kể. Chẳng hạn, sản xuất giấy từ nguyên liệu tái chế tiết kiệm hơn một nửa năng lượng và nước so với sản xuất truyền thống. Với nhựa, chỉ cần tái chế một tấn đã giúp tiết kiệm hàng chục thùng dầu thô và cắt giảm lượng khí thải CO₂ lớn.

Bước ngoặt lớn của ngành tái chế đến từ chính sách trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) chính thức triển khai từ năm 2024. Theo đó, các doanh nghiệp sản xuất, nhập khẩu phải trực tiếp tái chế sản phẩm sau sử dụng hoặc đóng góp tài chính cho Quỹ Bảo vệ môi trường. Chỉ sau một năm áp dụng, hàng nghìn tỷ đồng đã được bổ sung để hỗ trợ hoạt động thu gom, xử lý rác, tạo nguồn lực dài hạn cho các dự án tái chế.

Nhờ nguồn vốn này, nhiều doanh nghiệp có điều kiện mở rộng quy mô, áp dụng công nghệ hiện đại. Các nhà máy không chỉ dừng lại ở việc tái chế sản phẩm nhựa cấp thấp, mà đã có thể sản xuất hạt nhựa đạt chuẩn quốc tế, tái sử dụng trong sản xuất bao bì, chai lọ mới. Đây cũng là lợi thế quan trọng giúp hàng hóa Việt Nam đáp ứng tiêu chuẩn ngày càng khắt khe của các thị trường xuất khẩu lớn.

Chính sách thôi chưa đủ, yếu tố quyết định vẫn là thay đổi nhận thức và hành vi xã hội. Khi người dân chủ động phân loại rác, lựa chọn sản phẩm “xanh” và hạn chế nhựa dùng một lần, ngành tái chế sẽ có được nguồn nguyên liệu ổn định và thị trường rộng mở.

Những chiến dịch cộng đồng như “Đổi rác lấy quà”, “Ngày Chủ nhật xanh” hay “Nói không với nhựa” đã chứng minh hiệu quả trong việc lan tỏa thông điệp. Trẻ em được giáo dục phân loại rác từ trường học trở thành những “đại sứ môi trường” trong gia đình. Doanh nghiệp thì tận dụng xu hướng này để gắn nhãn “thân thiện môi trường”, nâng cao giá trị thương hiệu và tạo lợi thế cạnh tranh.

Tái chế vì thế không chỉ là giải pháp xử lý rác thải, mà đang trở thành một ngành công nghiệp mới, gắn liền với chiến lược sản xuất sạch và tiêu dùng bền vững. Nếu được tiếp tục khuyến khích bằng cơ chế chính sách, đồng thời có sự hưởng ứng tích cực từ người dân và doanh nghiệp, Việt Nam hoàn toàn có thể xây dựng được một nền công nghiệp tái chế hiện đại - nơi rác thải biến thành tài nguyên, và phát triển kinh tế đi đôi với bảo vệ môi trường.