Sợi sinh thái mở lối cho ngành công nghiệp thời trang bền vững

Xu hướng thời trang xanh từ phế phẩm nông nghiệp

Ngành công nghiệp thời trang vốn được coi là một trong những “thủ phạm” gây ô nhiễm môi trường lớn nhất thế giới, bởi chuỗi sản xuất tiêu tốn nhiều năng lượng, nước và hóa chất nhuộm. Thực tế này đang buộc các doanh nghiệp và nhà thiết kế phải tìm hướng đi mới, thân thiện hơn với hành tinh.

Những năm gần đây, nghiên cứu và phát triển vật liệu sinh thái, vật liệu tái chế được coi là bước đột phá quan trọng. Không chỉ các thương hiệu quốc tế, nhiều doanh nghiệp Việt cũng mạnh dạn tiên phong trong việc tận dụng phế phẩm nông nghiệp để tạo nên sợi, vải, da nhân tạo phục vụ thời trang bền vững.

Founder Đậu Văn Nam với những sản phẩm từ lá dứa bao gồm cả sợi dứa và các sản phẩm sản xuất từ các phụ phẩm của quá trình làm tơ, sợi dứa. Ảnh: Đ.N

Một ví dụ tiêu biểu là sợi dứa Ananas - sản phẩm hợp tác giữa Ecofa Việt Nam và Bảo Lân Textile. Từ những chiếc lá dứa tưởng chừng bỏ đi sau vụ thu hoạch, doanh nghiệp đã biến chúng thành sợi vải tự nhiên bằng công nghệ sản xuất đại trà. Đây được xem là cột mốc quan trọng khi lần đầu tiên Việt Nam làm chủ quy trình sản xuất sợi dứa quy mô lớn.

Việc làm chủ công nghệ sản xuất sợi dứa tại Việt Nam không chỉ giúp các thương hiệu trong nước nâng tầm hình ảnh sinh thái mà còn tạo lợi thế khi tham gia thị trường quốc tế.

Sợi dứa Pina Lina hiện được quan tâm bởi các đặc tính vượt trội, nhẹ, thoáng khí, chống tia UV, khử mùi và hoàn toàn phân hủy sinh học. Để sản xuất 1 tấn sợi dứa cần 60 tấn lá tươi, nhưng mức tiêu thụ điện và nước vẫn thấp hơn so với sợi tổng hợp truyền thống. Sự ra đời của sợi dứa vừa mang lại nguồn thu nhập mới cho nông dân, vừa bổ sung thêm chất liệu phong phú cho ngành thời trang xanh.

Không chỉ dứa, nhiều loại phế phẩm nông nghiệp khác cũng đang được khai thác. Vỏ xoài, vốn bị bỏ đi sau chế biến, đã được sinh viên Nguyễn Thị Thanh Vân tại Đại học Trà Vinh nghiên cứu để tạo thành “da xoài”, loại da thực vật đạt tiêu chí “3 không”: không rác thải, không nước thải, không khí thải. Chất liệu mới này đã được các công ty trong nước và quốc tế đặt hàng để sản xuất phụ kiện thời trang.

Bên cạnh sợi dứa, nhiều chất liệu sinh thái khác cũng đang góp phần định hình diện mạo thời trang bền vững tại Việt Nam. Faslink được xem là một trong những doanh nghiệp tiên phong, khi mạnh dạn đưa vào sản xuất hàng loạt dòng sợi độc đáo từ bã cà phê, vỏ hàu, sợi sen, vỏ bắp… 

Trong đó, vải từ bã cà phê được tạo ra nhờ nghiền nhỏ phần bã, sau đó pha trộn với hạt nhựa PET tái chế để cho ra chất liệu co giãn, thoáng khí và khử mùi hiệu quả. Vải sen được dệt từ lá, thân và hạt sen, mang lại độ mềm mịn, thoáng mát, rất phù hợp cho những sản phẩm như sơ mi hay khăn choàng. Còn vải từ vỏ hàu, sau khi xử lý, trở thành loại chất liệu đặc biệt có khả năng giảm nhiệt khi mặc, tạo cảm giác dễ chịu trong điều kiện thời tiết nóng ẩm.

Đặc biệt, cây gai xanh (tầm ma) đang trở thành “nhân tố mới” nhờ sợi dài, bền gấp 7 - 8 lần bông, dễ nhuộm, kháng khuẩn. Công ty An Phước - Viramie đã đầu tư 628 tỉ đồng xây dựng nhà máy sợi tại Thanh Hóa, công suất hơn 1.700 tấn sợi/năm. Song, để đáp ứng nhu cầu sản xuất, doanh nghiệp cần vùng nguyên liệu tới 6.300 ha, gấp nhiều lần diện tích hiện tại.

Không chỉ doanh nghiệp, nhiều nhà thiết kế thời trang Việt cũng tích cực đưa vật liệu sinh thái lên sàn diễn quốc tế. Tại Paris Fashion Week và London Fashion Week 2024, NTK Phạm Ngọc Anh đã giới thiệu bộ sưu tập làm từ sợi lá dứa, gai xanh, gai dầu. NTK Trần Hùng thì thử nghiệm với chất liệu độc đáo từ giấm nuôi. Trong khi đó, NTK Lan Hương gây chú ý tại London với áo dài từ vải gai xanh, góp phần quảng bá chất liệu Việt đến bạn bè thế giới.

Điều này cho thấy, vật liệu sinh thái không chỉ là giải pháp công nghệ mà còn là công cụ xây dựng thương hiệu thời trang Việt Nam trên bản đồ quốc tế.

Thách thức và triển vọng của thời trang sinh thái

Dù tiềm năng lớn, ngành thời trang sinh thái tại Việt Nam vẫn đối mặt nhiều rào cản. Chi phí sản xuất sợi sinh thái hiện cao, quy trình dệt nhuộm khó khăn, nguồn nguyên liệu chưa ổn định. Bên cạnh đó, thói quen tiêu dùng trong nước còn hạn chế.

Sản phẩm từ sợi tơ sen được rất nhiều khách châu Âu ưa chuộng. Ảnh: Mạnh Dũng

Theo thống kê, thị phần trong nước của Ecosoi, doanh nghiệp sản xuất sợi sinh thái chỉ đạt chưa tới 10%, trong khi sản phẩm lại được ưa chuộng tại châu Âu. Điều này phản ánh khoảng cách giữa ý thức tiêu dùng bền vững và thực tế mua sắm tại Việt Nam.

Tuy vậy, triển vọng của lợi sợi sinh thái này vẫn rộng mở. Ông Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục Phát triển thị trường và doanh nghiệp KH&CN (Bộ KH&CN), nhận định, việc phát triển vật liệu bền vững là lĩnh vực có rất nhiều cơ hội, đặc biệt khi Việt Nam đang rất tích cực thúc đẩy thực hiện cam kết giảm phát thải tại COP 26.

Thực tế, nhiều startup trong ngành đã gọi vốn thành công ngay từ vòng ý tưởng, nhờ đánh trúng nhu cầu thị trường và dòng vốn xanh toàn cầu. Bên cạnh đó, việc các hợp tác xã nông nghiệp tham gia liên kết cung cấp nguyên liệu, như trong mô hình trồng dứa ở Thanh Hóa, Nghệ An, cũng cho thấy sự gắn kết chặt chẽ giữa nông nghiệp - công nghiệp - thương mại.

Có thể thấy, sự bùng nổ của các chất liệu như sợi dứa, tơ sen, gai xanh, bã cà phê… đang mở ra cánh cửa mới cho ngành thời trang Việt Nam. Đây không chỉ là câu chuyện sáng tạo, mà còn là bài toán kinh tế, thương mại, nơi Việt Nam có thể tận dụng lợi thế nông nghiệp để bước vào chuỗi cung ứng thời trang xanh toàn cầu.
Sợi sinh thái từ lá dứa, gai xanh, bã cà phê, tơ sen… không chỉ góp phần bảo vệ môi trường, tận dụng phế phẩm nông nghiệp mà còn tạo động lực cho ngành thời trang Việt phát triển bền vững. Để bứt phá, cần sự chung tay từ doanh nghiệp, nhà thiết kế, nông dân đến người tiêu dùng trong việc lựa chọn và lan tỏa giá trị xanh.