Người tiêu dùng cẩn trọng với sản phẩm bị “tẩy xanh”

Trong vài năm trở lại đây, tiêu dùng xanh đã trở thành một trào lưu rõ rệt ở Việt Nam. Người dân sẵn sàng chi trả nhiều hơn cho những sản phẩm được gắn nhãn “xanh” bởi tin rằng chúng an toàn cho sức khỏe, thân thiện với môi trường và thể hiện trách nhiệm cộng đồng. Đây là tín hiệu đáng mừng, góp phần khuyến khích mô hình sản xuất sạch, kinh tế tuần hoàn và thúc đẩy mục tiêu giảm phát thải.

Thế nhưng, đi kèm với sự phát triển này lại là mặt trái mang tên “tẩy xanh” (greenwashing). Đây là hành vi của một số doanh nghiệp lợi dụng niềm tin của người tiêu dùng để quảng bá sai sự thật, vẽ nên hình ảnh sản phẩm thân thiện với môi trường nhưng thực tế không hề đạt tiêu chuẩn như đã công bố. 

Theo Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia (Bộ Công Thương), hành vi “tẩy xanh” thường thể hiện qua các thông tin thiếu căn cứ hoặc gây nhầm lẫn, từ lời quảng cáo, dữ liệu công bố đến hình ảnh hay chứng nhận. Không ít doanh nghiệp dùng những cụm từ mơ hồ như “100% tự nhiên”, “hoàn toàn không phát thải”, hoặc in thêm hình cây xanh, giọt nước để tạo cảm giác về một sản phẩm bền vững, trong khi thực chất lại không có chứng nhận xác thực nào.

Hậu quả là người tiêu dùng phải trả giá cao cho những sản phẩm “xanh giả” nhưng không được hưởng lợi ích thực sự. Nghiêm trọng hơn, tình trạng này còn làm méo mó nhận thức, xâm hại quyền được thông tin, ảnh hưởng đến quyền lợi tài chính và dẫn đến những quyết định tiêu dùng sai lệch. 

Nếu “tẩy xanh” trở thành hiện tượng phổ biến, niềm tin vào thị trường sản phẩm xanh sẽ bị suy giảm, khiến doanh nghiệp làm ăn chân chính khó cạnh tranh, trong khi doanh nghiệp gian dối lại dễ dàng thu lợi. Các chuyên gia đã nhiều lần cảnh báo rằng, “tẩy xanh” không chỉ gây thiệt hại trực tiếp cho người tiêu dùng mà còn là rào cản lớn trên con đường phát triển bền vững. Khi dòng vốn và sự ủng hộ xã hội đổ vào những doanh nghiệp thiếu trách nhiệm, các đơn vị đầu tư nghiêm túc cho môi trường sẽ mất đi cơ hội, qua đó ảnh hưởng tới mục tiêu quốc gia về giảm phát thải và xây dựng nền kinh tế tuần hoàn.

Ở góc độ pháp lý, hiện nay Việt Nam chưa có văn bản riêng điều chỉnh trực tiếp hành vi “tẩy xanh”. Tuy nhiên, các cơ quan chức năng vẫn có thể áp dụng những quy định hiện hành về quảng cáo sai sự thật hoặc gây nhầm lẫn để xử lý. Trong đó, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia được xem là đầu mối quan trọng, đảm nhiệm vai trò giám sát và điều tra, nhằm giữ cho thị trường minh bạch và bảo vệ quyền lợi chính đáng của người tiêu dùng.

Để tự bảo vệ mình, người tiêu dùng trước hết cần nâng cao nhận thức và rèn luyện thói quen tiêu dùng có trách nhiệm. Mỗi người nên đọc kỹ thông tin trên bao bì, kiểm tra thành phần, xuất xứ, chứng nhận của sản phẩm, đồng thời yêu cầu người bán cung cấp tài liệu chứng minh tính “xanh”. 

Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 đã khẳng định quyền được cung cấp thông tin chính xác và quyền kiểm tra hàng hóa trước khi giao dịch. Bên cạnh đó, cần thận trọng trước những lời quảng cáo mập mờ. Những cụm từ như “thân thiện môi trường” nếu không kèm chứng nhận từ cơ quan uy tín thì rất dễ chỉ là chiêu trò tiếp thị. Người tiêu dùng nên ưu tiên lựa chọn những sản phẩm có chứng nhận minh bạch về nguồn gốc và quy trình sản xuất.

Trong trường hợp phát hiện dấu hiệu gian dối, người dân có thể phản ánh tới tổng đài miễn phí 1800.6838 của Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia. Đây là kênh chính thức tiếp nhận và xử lý phản ánh, giúp bảo vệ quyền lợi của mỗi cá nhân, đồng thời tạo sức ép để răn đe doanh nghiệp vi phạm. Ngoài ra, việc tham gia vào các cộng đồng, hiệp hội hoặc nhóm tiêu dùng xanh để chia sẻ kinh nghiệm, cảnh báo về các sản phẩm “xanh giả” và giới thiệu sản phẩm uy tín cũng là cách hữu hiệu để tự bảo vệ và lan tỏa giá trị tích cực.

Có thể nói, tiêu dùng xanh chỉ thật sự bền vững khi người tiêu dùng tỉnh táo, doanh nghiệp kinh doanh minh bạch và cơ quan chức năng giám sát nghiêm minh. Sự cảnh giác trước chiêu trò “tẩy xanh” không chỉ giúp mỗi người bảo vệ quyền lợi của mình mà còn góp phần xây dựng một thị trường công bằng, minh bạch và hướng tới phát triển bền vững.