Nhưng phía sau những con số tăng trưởng ấn tượng ấy là một yêu cầu mang tính nền tảng, quyết định khả năng đi xa của hàng hóa Việt Nam trên thị trường thế giới, đó là đáp ứng quy tắc xuất xứ hàng hóa. Trong bối cảnh các thị trường lớn gia tăng bảo hộ kỹ thuật, siết chặt kiểm tra nguồn gốc, xuất xứ không còn là câu chuyện thủ tục, mà trở thành “tấm hộ chiếu” của hàng hóa Việt Nam.
Việt Nam hiện đã ký kết và thực thi 17 hiệp định thương mại tự do với nhiều đối tác kinh tế hàng đầu thế giới. Các FTA mở ra không gian thị trường rộng lớn, đi kèm với ưu đãi thuế quan sâu. Tuy nhiên, để tận dụng được những ưu đãi ấy, hàng hóa buộc phải đảm bảo quy tắc xuất xứ. Theo số liệu từ Bộ Công Thương, tỷ lệ tận dụng C/O hiện nay ở mức 30-40% tuỳ theo các FTA, trong đó có 1 số FTA ở mức rất cao, trên 70% như FTA Việt Nam - Liên minh Kinh tế Á-Âu (VN-EAEU); FTA Việt Nam - Ấn Độ… Thêm nữa, ở một số thị trường, đáp ứng quy tắc xuất xứ sẽ giúp hàng hoá của doanh nghiệp được hưởng ưu đãi từ thuế tối huệ quốc (MNF) với mức chỉ 0%.
Quy tắc xuất xứ xác định hàng hóa được sản xuất ở đâu, giá trị gia tăng hình thành tại quốc gia nào, và mức độ đáp ứng các tiêu chí của từng hiệp định. Trong bối cảnh gian lận thương mại, lẩn tránh thuế và chuyển tải bất hợp pháp ngày càng tinh vi, các thị trường nhập khẩu coi xuất xứ là công cụ bảo vệ sản xuất trong nước và quyền lợi người tiêu dùng. Xuất xứ vì thế không chỉ là “điều kiện để được giảm thuế”, mà là thước đo cho năng lực sản xuất và mức độ minh bạch của doanh nghiệp. Cũng là giải pháp giúp hàng Việt Nam định danh trên thị trường thế giới.
Giai đoạn 2020–2025 được xem là một trong những thời kỳ đặc biệt nhất của kinh tế toàn cầu. Đại dịch, thiên tai, xung đột địa chính trị và đứt gãy chuỗi cung ứng đã tạo ra những thách thức chưa từng có tiền lệ.
Trong bối cảnh đó, việc Việt Nam liên tục xác lập các kỷ lục xuất nhập khẩu, hướng tới mốc 920 tỷ USD vào năm 2025, không chỉ là thành tựu về lượng, mà còn phản ánh sự thích ứng linh hoạt của nền kinh tế.
Hàng hóa Việt Nam đã hiện diện ngày càng sâu tại các thị trường khó tính, từ nông sản, thủy sản đến công nghiệp chế biến, chế tạo. Đằng sau sự lan tỏa ấy là quá trình cải thiện mạnh mẽ về chất lượng, tiêu chuẩn và đặc biệt là tuân thủ quy tắc xuất xứ - yếu tố giúp hàng Việt đứng vững trước các hàng rào kỹ thuật ngày càng dày đặc.
Trong giai đoạn tới, xu hướng bảo hộ kỹ thuật, tiêu chuẩn xanh, thuế carbon và yêu cầu phát triển bền vững sẽ tiếp tục gia tăng. Quy tắc xuất xứ vì thế ngày càng gắn chặt với các tiêu chí môi trường, lao động và trách nhiệm xã hội.
Điều này đòi hỏi doanh nghiệp Việt Nam không chỉ tuân thủ đúng, mà còn phải chủ động cập nhật, dự báo và nâng cấp năng lực quản trị chuỗi cung ứng. Đồng thời, sự phối hợp chặt chẽ giữa doanh nghiệp và Bộ Công Thương trong tư vấn, tham vấn và bảo vệ lợi ích thương mại sẽ là yếu tố then chốt để giảm thiểu rủi ro tranh chấp, kiện tụng.
Khi kim ngạch xuất nhập khẩu tiến sát mốc 920 tỷ USD, câu chuyện không chỉ là đi nhanh, mà là đi bền. Quy tắc xuất xứ từ một yêu cầu kỹ thuật đang trở thành nền tảng của tăng trưởng thương mại chất lượng cao.
Giữ vững kỷ lục hôm nay và mở rộng không gian ngày mai, đó là bài toán mà xuất xứ hàng hóa giữ vai trò then chốt trên hành trình hội nhập, lan toả thương hiệu sản phẩm, hàng hoá Việt Nam ra thế giới.
