Nhận thức xanh - động lực cho công nghiệp tái chế

Rào cản lớn từ thói quen tiêu dùng

Trong những năm gần đây, khái niệm “nguyên liệu tái chế” dần trở thành một phần quen thuộc trong đời sống. Những chiếc chai nhựa, lon nhôm, tờ giấy bỏ đi hay mảnh vải thừa đều có thể được hồi sinh thành nguyên liệu mới, nếu được thu gom và xử lý đúng cách. Thế nhưng, nghịch lý là sản xuất từ rác tái chế vẫn tốn kém hơn so với khai thác nguyên liệu nguyên sinh.

Nguyên nhân chính nằm ở chỗ rác thải sinh hoạt chưa được phân loại ngay từ đầu nguồn. Khi rác lẫn lộn, doanh nghiệp phải đầu tư thêm công đoạn tách, rửa, xử lý, kéo theo chi phí gia tăng, sản phẩm tái chế vì thế khó cạnh tranh.

Người dân Thừa Thiên Huế phân loại rác thải tại nguồn. Ảnh: Báo Chính phủ

Theo thống kê từ các cơ quan chức năng, mỗi năm Việt Nam phát sinh khoảng 25 triệu tấn rác thải sinh hoạt, nhưng chỉ khoảng 15% được tái chế, tái sử dụng. Phần lớn rác thải sinh hoạt được chôn lấp hoặc đốt, trong đó tỷ lệ phân loại tại nguồn còn rất thấp. Đại diện một doanh nghiệp nhựa tại Bình Dương chia sẻ, nếu rác được phân loại ngay tại hộ gia đình, chi phí xử lý có thể giảm tới 30%. Nhưng thực tế, rác thường lẫn lộn, khiến việc tái chế vừa mất thời gian vừa làm giá thành đội lên cao.

Ngoài vấn đề phân loại, hành vi tiêu dùng cũng là rào cản lớn. Nhiều người vẫn đặt yếu tố giá cả lên hàng đầu, trong khi chưa chú trọng đến môi trường. Điều này khiến doanh nghiệp còn chần chừ khi đầu tư dây chuyền tái chế. Tuy nhiên, đại diện Hiệp hội Tái chế chất thải Việt Nam cho biết, khảo sát mới đây của một tổ chức quốc tế cho thấy có tới 70% người trẻ Việt Nam sẵn sàng chi nhiều tiền hơn cho sản phẩm thân thiện môi trường. Đây là tín hiệu tích cực, song để xu hướng này trở thành phổ biến, cần chiến dịch truyền thông mạnh mẽ nhằm thay đổi hành vi tiêu dùng toàn xã hội.

Giáo dục và truyền thông tạo thay đổi bền vững

Theo các chuyên gia kinh tế tuần hoàn, thị trường sẽ tự dịch chuyển khi người tiêu dùng chủ động lựa chọn sản phẩm tái chế. Do đó, giáo dục và truyền thông giữ vai trò tiên phong trong việc thay đổi nhận thức. Ngay từ trường học, việc lồng ghép nội dung phân loại rác, tiết kiệm tài nguyên vào bài giảng sẽ giúp trẻ em hình thành thói quen xanh từ sớm. Khi lớn lên, những hành vi này trở thành nếp sống bền vững, góp phần lan tỏa đến cộng đồng.

Hiện nay, có nhiều chiến dịch đổi rác lấy quà, thu gom chai nhựa tại siêu thị hay khuyến khích dùng túi vải thay túi nilon đã cho thấy hiệu quả rõ rệt. Một số địa phương như Hà Nội, Đà Nẵng, thành phố Hồ Chí Minh bắt đầu áp dụng phân loại rác bắt buộc, nhưng cần nhân rộng trên cả nước để tạo chuyển biến mạnh mẽ.

Một số sản phẩm nhựa tái chế ngày càng được ưa chuộng. Ảnh minh họa

Trách nhiệm của doanh nghiệp không dừng lại ở sản xuất. Khi chủ động đưa nguyên liệu tái chế vào quy trình và giới thiệu sản phẩm mang dấu ấn “xanh”, họ vừa tạo dựng ưu thế cạnh tranh, vừa góp phần định hình thói quen tiêu dùng có trách nhiệm.

Thực tế chứng minh, công nghệ hay chính sách chưa đủ để thúc đẩy tái chế. Điểm mấu chốt nằm ở ý thức và hành động của từng người dân. Khi rác được phân loại ngay từ nguồn, khi người mua hàng sẵn sàng chọn sản phẩm tái chế, chi phí xử lý sẽ giảm, thị trường nguyên liệu tái chế sẽ rộng mở. Nâng cao nhận thức cộng đồng vì thế chính là “chìa khóa” để công nghiệp tái chế phát triển. Đó không chỉ là nhiệm vụ của Chính phủ hay doanh nghiệp, mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội.

Khi mỗi cá nhân xem việc phân loại rác, ủng hộ sản phẩm tái chế là một phần trong lối sống, Việt Nam sẽ tiến gần hơn đến mục tiêu xây dựng nền kinh tế tuần hoàn, nơi tài nguyên không ngừng được tái sử dụng và rác thải không còn là gánh nặng cho môi trường.