Đổi mới đào tạo trong kỷ nguyên số: Nền tảng nâng cao chất lượng nhân lực ngành Công Thương

Tự chủ học thuật và chuyển đổi số 

Bên cạnh các giải pháp về tổ chức bộ máy và cơ chế tài chính, trong giai đoạn 2021-2025, Bộ Công Thương đã tập trung triển khai đồng bộ các chủ trương đổi mới giáo dục - đào tạo theo hướng căn bản, toàn diện. Các định hướng này bám sát tinh thần Nghị quyết 29-NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, trong đó nhấn mạnh vai trò của tự chủ học thuật, gắn đào tạo với thực tiễn và tăng cường ứng dụng khoa học - công nghệ.

Trên cơ sở đó, các trường trực thuộc Bộ Công Thương đã chủ động triển khai nhiều sáng kiến nhằm nâng cao quyền tự chủ trong xây dựng và tổ chức chương trình đào tạo. Quyền tự chủ học thuật được mở rộng cho phép các cơ sở đào tạo linh hoạt thiết kế chương trình phù hợp với nhu cầu thực tế của thị trường lao động, đặc thù từng ngành nghề và xu hướng phát triển của nền kinh tế. Thay vì áp dụng các chương trình mang tính cứng nhắc, nhiều trường đã chủ động rà soát, điều chỉnh cấu trúc chương trình theo hướng tăng cường tính ứng dụng, cân đối hợp lý giữa lý thuyết và thực hành.

Nhiều cơ sở đào tạo ngành Công Thương đã chủ động rà soát, điều chỉnh cấu trúc chương trình theo hướng tăng cường tính ứng dụng, cân đối hợp lý giữa lý thuyết và thực hành.

Song song với đó, các chương trình đào tạo chất lượng cao tiếp tục được triển khai, hướng tới tiệm cận các chuẩn mực khu vực và quốc tế. Việc tham khảo, đối sánh với các chương trình đào tạo tiên tiến giúp sinh viên không chỉ được trang bị kiến thức chuyên môn vững vàng mà còn hình thành tư duy công nghiệp, kỹ năng làm việc trong môi trường sản xuất, kinh doanh hiện đại. Sự linh hoạt trong xây dựng chương trình đào tạo cũng tạo điều kiện để các cơ sở giáo dục phát triển hoạt động nghiên cứu khoa học, đổi mới sáng tạo, đặc biệt trong các lĩnh vực gắn với ngành công thương.

Cùng với đổi mới chương trình, chuyển đổi số được xác định là một trong những hướng đi quan trọng, mang tính nền tảng trong quá trình nâng cao chất lượng đào tạo. Trong những năm qua, nhiều cơ sở đào tạo trực thuộc Bộ Công Thương đã từng bước đầu tư và triển khai các nền tảng học tập trực tuyến, hệ thống quản lý đào tạo điện tử, phòng thí nghiệm ảo và kho học liệu số. Những giải pháp này không chỉ góp phần đổi mới phương thức giảng dạy và học tập mà còn nâng cao hiệu quả quản trị nhà trường, tiết kiệm chi phí vận hành và mở rộng khả năng tiếp cận giáo dục.

Việc ứng dụng công nghệ số trong đào tạo giúp người học chủ động hơn trong quá trình tiếp cận kiến thức, đồng thời tạo điều kiện để giảng viên đổi mới phương pháp giảng dạy, đa dạng hóa hình thức truyền đạt. Quan trọng hơn, môi trường học tập số còn góp phần hình thành và phát triển kỹ năng số cho sinh viên, yếu tố ngày càng trở nên thiết yếu trong bối cảnh kinh tế số và cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư.

Bên cạnh đó, công tác kiểm định chất lượng đào tạo cũng được các cơ sở giáo dục trực thuộc Bộ Công Thương đặc biệt chú trọng. Trong giai đoạn 2021–2025, nhiều trường đã chủ động hoàn thiện hệ thống đánh giá nội bộ, tổ chức rà soát chương trình đào tạo, nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên và từng bước đầu tư cải thiện cơ sở vật chất phục vụ giảng dạy, nghiên cứu. Việc tăng cường kiểm định chất lượng không chỉ nhằm đáp ứng các tiêu chuẩn trong nước mà còn hướng tới các chuẩn mực quốc tế, qua đó tạo cơ sở pháp lý và thực tiễn để xã hội, doanh nghiệp và người học đánh giá đúng năng lực đào tạo của các trường.

Những nỗ lực đổi mới này cho thấy chuyển đổi số, tự chủ học thuật và kiểm định chất lượng không tồn tại tách rời, mà được triển khai đồng bộ, bổ trợ lẫn nhau, tạo thành nền tảng quan trọng cho quá trình nâng cao chất lượng đào tạo trong toàn hệ thống giáo dục trực thuộc Bộ Công Thương.

Gắn kết doanh nghiệp và ứng dụng AI 

Cùng với đổi mới chương trình và chuyển đổi số, việc mở rộng hợp tác giữa cơ sở đào tạo và doanh nghiệp được xác định là động lực quan trọng nhằm nâng cao chất lượng và tính thực tiễn của hoạt động đào tạo. Trong giai đoạn vừa qua, công tác nâng cấp cơ sở dữ liệu giáo dục của ngành Công Thương không chỉ dừng lại ở việc số hóa học liệu, mà còn được triển khai mạnh mẽ trong tổng thể chiến lược chuyển đổi số toàn diện.

Đây được xem là khâu đột phá trong quản trị, giảng dạy và phát triển nguồn nhân lực. Các cơ sở đào tạo cần xác định chuyển đổi số là ưu tiên hàng đầu, trong đó chú trọng ứng dụng công nghệ số và đặc biệt là trí tuệ nhân tạo vào các hoạt động chuyên môn.

Trên thực tế, AI đã bước đầu được đưa vào quá trình giảng dạy và quản lý đào tạo tại một số cơ sở. Công nghệ này hỗ trợ xây dựng học liệu, đánh giá người học và vận hành các hệ thống quản lý đào tạo điện tử. 

Tuy nhiên, việc ứng dụng AI cần được thực hiện song song với các cơ chế kiểm soát phù hợp nhằm bảo đảm chất lượng đào tạo, tính chính xác của thông tin và an toàn dữ liệu. Trong bối cảnh tri thức tăng trưởng nhanh và công nghệ giáo dục liên tục thay đổi, yêu cầu kiểm soát đóng vai trò then chốt để các cơ sở đào tạo khai thác hiệu quả lợi ích của AI mà vẫn giữ vững các chuẩn mực đào tạo.

Bên cạnh chuyển đổi số, mô hình hợp tác giữa nhà trường và doanh nghiệp tiếp tục được mở rộng và đi vào chiều sâu. Bộ Công Thương đã và đang triển khai nhiều chương trình kết nối, nhằm đưa công nghệ mới, tiêu chuẩn kỹ thuật và yêu cầu thực tiễn của doanh nghiệp vào nội dung đào tạo. Thông qua hợp tác, doanh nghiệp không chỉ tham gia góp ý chương trình mà còn hỗ trợ đào tạo giảng viên, cung cấp học liệu, dữ liệu thực tế và chia sẻ kinh nghiệm sản xuất - kinh doanh.

Một trong những điểm sáng trong giai đoạn gần đây là chương trình hợp tác với Intel trong đào tạo giảng viên về trí tuệ nhân tạo cho các trường đại học trực thuộc Bộ Công Thương. Theo đó, Intel sẵn sàng tham gia đào tạo giảng viên theo đúng chuẩn năng lực kỹ thuật của doanh nghiệp, giúp đội ngũ giảng viên tiếp cận công nghệ lõi, nắm bắt xu hướng phát triển và từ đó truyền đạt lại cho sinh viên một cách bài bản, hiệu quả.

Sự hỗ trợ từ doanh nghiệp giúp các cơ sở đào tạo nhanh chóng cập nhật kiến thức mới, đồng thời bổ sung dữ liệu học thuật và ứng dụng thực tiễn vào kho dữ liệu đào tạo. Nhờ đó, các mô-đun học tập ngày càng phong phú, phương pháp giảng dạy được cải tiến, đồng thời mở ra các hướng nghiên cứu mới trong lĩnh vực công nghệ số.

Trong bối cảnh nhu cầu nhân lực chất lượng cao trong các lĩnh vực như năng lượng, tự động hóa, logistics và công nghiệp bán dẫn gia tăng mạnh mẽ, việc phát triển dữ liệu đào tạo gắn với chuyển đổi số và hợp tác doanh nghiệp được xác định là xu hướng chủ đạo. Nếu được duy trì và mở rộng, các chương trình này sẽ góp phần xây dựng hệ sinh thái học liệu số đầy đủ, hiện đại và có tính kết nối cao cho các cơ sở đào tạo trực thuộc Bộ Công Thương.

Tổng kết giai đoạn 2021-2025 cho thấy, các chính sách và định hướng của Bộ Công Thương đã tạo ra khuôn khổ mới, thúc đẩy đổi mới toàn diện công tác đào tạo. Việc sắp xếp tổ chức bộ máy, thực hiện cơ chế tự chủ tài chính, đầu tư công, quy hoạch mạng lưới trường học, cùng với các giải pháp đổi mới giáo dục, đã từng bước nâng cao năng lực quản trị, chất lượng đào tạo và tính linh hoạt của hệ thống giáo dục trực thuộc Bộ. 

Những kết quả này không chỉ đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao cho ngành công thương, mà còn tạo tiền đề vững chắc để các cơ sở đào tạo tiếp tục phát triển bền vững trong giai đoạn tiếp theo.