Tái cấu trúc hệ thống đào tạo để nâng chuẩn nguồn nhân lực ngành Công Thương

Sắp xếp bộ máy và tự chủ tài chính: Trụ cột nâng cao hiệu quả đào tạo

Trong quá trình triển khai chiến lược phát triển nguồn nhân lực giai đoạn 2021–2025, Bộ Công Thương xác định việc đổi mới tổ chức bộ máy các cơ sở đào tạo trực thuộc là một nhiệm vụ trọng tâm. Theo TS. Vũ Anh Hoàng, chuyên viên chính Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ Công Thương), việc sắp xếp lại hệ thống các trường đại học, cao đẳng theo hướng tinh gọn, giảm đầu mối và nâng cao hiệu quả hoạt động là điều kiện tiên quyết để nâng cao chất lượng đào tạo và quản trị.

Chủ trương này được triển khai trên cơ sở thực hiện Nghị quyết số 18-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Ban Chấp hành Trung ương về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Đồng thời, Nghị quyết số 19-NQ/TW năm 2017 về đổi mới hệ thống tổ chức, quản lý và nâng cao chất lượng hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập cũng được quán triệt và cụ thể hóa trong lĩnh vực đào tạo thuộc ngành Công Thương.

Việc sắp xếp các cơ sở đào tạo ngành Công Thương tạo nền tảng cho nguồn nhân lực chất lượng cao

Trên tinh thần đó, Bộ Công Thương đã hoàn tất năm đề án sáp nhập và tinh giản các trường cao đẳng tại ba địa bàn trọng điểm là Hà Nội, Phú Thọ và Thái Nguyên. Việc sắp xếp này không chỉ giúp giảm sự phân tán về nguồn lực, mà còn tạo điều kiện để các cơ sở đào tạo tập trung hơn vào nhiệm vụ chuyên môn, chuẩn hóa quản trị và nâng cao chất lượng đào tạo theo yêu cầu mới.

Song hành với công tác tinh gọn tổ chức, cơ chế tự chủ tài chính được thúc đẩy mạnh mẽ và đồng bộ. Theo Quyết định số 3335/QĐ-BCT ban hành ngày 26/12/2023, toàn bộ 32 trường đại học và cao đẳng trực thuộc Bộ Công Thương đã được phân loại theo mức độ tự chủ tài chính. Cụ thể, có 6 trường thuộc nhóm 1, tự bảo đảm chi thường xuyên và chi đầu tư; 2 trường thuộc nhóm 2, tự bảo đảm chi thường xuyên; và 24 trường thuộc nhóm 3, tự bảo đảm một phần chi thường xuyên.

Đây là lần đầu tiên hệ thống các cơ sở giáo dục nghề nghiệp và đại học của Bộ Công Thương được giao quyền tự chủ tài chính một cách đồng loạt. Việc áp dụng cơ chế này đã mở ra không gian chủ động lớn hơn cho các trường trong việc khai thác và huy động nguồn lực, cải thiện hiệu quả quản trị, nâng cao chất lượng đào tạo cũng như thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học. Trong bối cảnh nguồn lực ngân sách có hạn, tự chủ tài chính trở thành động lực quan trọng giúp các cơ sở đào tạo thích ứng linh hoạt hơn với yêu cầu phát triển.

Cùng với đổi mới tổ chức và cơ chế tài chính, chính sách đầu tư công trung hạn tiếp tục đóng vai trò hỗ trợ quan trọng trong việc nâng cao năng lực cốt lõi của hệ thống đào tạo thuộc Bộ Công Thương. Trong giai đoạn này, Bộ đã triển khai tổng cộng 22 dự án, bao gồm 20 dự án đầu tư cơ sở vật chất và 2 dự án khoa học công nghệ. Đến nay, hơn 21 dự án đã hoàn thành, với tổng mức đầu tư gần 800 tỷ đồng. Tổng giá trị giải ngân đạt 798 tỷ đồng, qua đó tiết kiệm được khoảng 2 tỷ đồng so với kế hoạch ban đầu.

Những nỗ lực triển khai đồng bộ các giải pháp về tổ chức, tài chính và đầu tư đã tạo ra những chuyển biến rõ nét về quy mô và năng lực đào tạo. Theo số liệu thống kê, quy mô sinh viên trong các cơ sở đào tạo trực thuộc Bộ Công Thương đã tăng từ khoảng 150.000–160.000 sinh viên vào năm 2021 lên gần 200.000 sinh viên vào năm 2025. Con số này phản ánh sự gia tăng đáng kể về năng lực tiếp nhận, đào tạo cũng như sức hút của hệ thống đối với người học, đồng thời cho thấy hiệu quả bước đầu của quá trình tái cấu trúc và nâng cao chất lượng đào tạo.

Đổi mới học liệu và chuẩn hóa dữ liệu trong tiến trình chuyển đổi số

Bên cạnh việc củng cố nền tảng tổ chức và tài chính, giai đoạn 2021-2025 cũng ghi nhận những bước tiến quan trọng trong công tác hiện đại hóa học liệu tại các cơ sở đào tạo trực thuộc Bộ Công Thương. Quá trình này diễn ra trong bối cảnh chuyển đổi số được thúc đẩy mạnh mẽ, gắn liền với yêu cầu đổi mới chương trình, phương pháp đào tạo và chuẩn đầu ra nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực trong kỷ nguyên công nghiệp – công nghệ phát triển nhanh.

Các cơ sở đào tạo đã chủ động triển khai việc biên soạn, mua sắm và cập nhật giáo trình, tài liệu giảng dạy để phù hợp với các chuẩn mực mới. Tổng cộng, trong giai đoạn này, đã có 9.302 giáo trình và tài liệu giảng dạy các loại được phát triển. Trong số đó, 1.540 giáo trình mới được biên soạn bởi đội ngũ giảng viên trong nước, phản ánh nỗ lực nâng cao năng lực học thuật nội sinh của các trường. Bên cạnh đó, 1.157 giáo trình được mua sắm hoặc chuyển giao từ các nguồn trong nước, góp phần làm phong phú thêm kho học liệu hiện có.

Đáng chú ý, 1.352 giáo trình có xuất xứ từ nước ngoài đã được tiếp nhận thông qua các hình thức chuyển giao, dịch thuật hoặc liên kết học thuật. Việc bổ sung nguồn học liệu quốc tế giúp các chương trình đào tạo tiệm cận hơn với chuẩn mực toàn cầu, đồng thời tạo điều kiện để giảng viên và sinh viên tiếp cận những tri thức mới, phương pháp giảng dạy và nghiên cứu hiện đại.

Không chỉ tập trung vào việc phát triển học liệu mới, các cơ sở đào tạo còn tiến hành chỉnh sửa, bổ sung và tái bản 5.253 giáo trình hiện hành. Hoạt động này cho thấy sự chủ động trong việc làm mới nội dung đào tạo, bảo đảm tính cập nhật và đồng bộ của hệ thống học liệu. Đặc biệt, các lĩnh vực gắn với chuyển đổi số, công nghiệp chế biến - chế tạo, thương mại và logistics được ưu tiên điều chỉnh nội dung nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn của thị trường lao động.

Xét theo bậc đào tạo, số lượng giáo trình mới tập trung chủ yếu ở bậc đại học với 942 cuốn và bậc cao đẳng với 341 cuốn. Điều này phản ánh rõ nét xu hướng đổi mới nội dung đào tạo tại hai hệ đào tạo có quy mô lớn nhất trong hệ thống các cơ sở trực thuộc Bộ Công Thương, đồng thời cho thấy sự dịch chuyển trọng tâm trong việc chuẩn hóa và hiện đại hóa chương trình giảng dạy.

Bên cạnh nỗ lực biên soạn trong nước, các trường đại học trực thuộc Bộ Công Thương cũng đẩy mạnh hợp tác học thuật quốc tế. Trong giai đoạn này, đã có 153 giáo trình và sách tham khảo được xuất bản bởi các nhà xuất bản quốc tế. Đây là tín hiệu cho thấy chất lượng học liệu từng bước được nâng tầm, góp phần gia tăng tính chuẩn mực và khả năng hội nhập của chương trình đào tạo.

Cùng với phát triển học liệu, công tác kiểm định chất lượng tiếp tục được triển khai rộng rãi trong toàn hệ thống. Hầu hết các cơ sở đào tạo trực thuộc Bộ Công Thương đã hoàn thành kiểm định và đạt chuẩn chất lượng theo quy định. Việc thẩm định chương trình đào tạo, rà soát nội dung và duy trì chu kỳ đánh giá định kỳ giúp cơ sở dữ liệu đào tạo ngày càng đầy đủ, chính xác và minh bạch, đồng thời củng cố uy tín của hệ thống giáo dục đào tạo ngành Công Thương.

Tuy vậy, thực tế cũng cho thấy khối cao đẳng vẫn còn một khoảng cách nhất định trong việc cập nhật chương trình và học liệu. Một số ngành nghề chưa kịp đổi mới nội dung, giáo trình còn hạn chế về tính hiện đại do những khó khăn về kinh phí và nguồn nhân lực biên soạn. Điều này đặt ra yêu cầu cần có các giải pháp hỗ trợ phù hợp nhằm bảo đảm tiến độ đổi mới đồng đều giữa các cơ sở đào tạo trong toàn hệ thống.

Việc chuẩn hóa và số hóa học liệu không chỉ phục vụ trực tiếp cho hoạt động giảng dạy và học tập, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc hoàn thiện cơ sở dữ liệu giáo dục của ngành Công Thương. Đây được xem là nền tảng để nâng cao năng lực quản trị, tăng cường khả năng kết nối và chia sẻ dữ liệu, qua đó hình thành hệ tri thức ngành có tính liên thông và thích ứng cao với yêu cầu phát triển trong giai đoạn tiếp theo.